Κάπου στα Δωδεκάνησα ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο απλώνεται το νησί της Καρπάθου, μια λωρίδα γης, τόσο ευλογημένη με ομορφιές και επάρκεια. Σε κάθε γωνιά αντικρίζεις παραλίες με γαλαζοπράσινα, ήρεμα νερά, δάση, γραφικά χωριά πολλή παράδοση και φιλόξενους ανθρώπους. Το κύριο λιμάνι της, τα Πηγάδια σφύζει από ζωή χειμώνα – καλοκαίρι με 3.000 μόνιμους κατοίκους.
Είναι καταπράσινη, γεμάτη κρυφά κολπάκια με πεντακάθαρα κρυστάλλινα νερά αλλά και με ψηλές βουνοκορφές. Σε μια από αυτές τις βουνοκορφές, τον προφήτη Ηλία στη βόρεια Κάρπαθο, είναι χτισμένη η Όλυμπος, κρυμμένη συχνά μέσα στα σύννεφα, απομακρυσμένη και αποκομμένη από το υπόλοιπο νησί μέχρι που έγινε το οδικό δίκτυο, τη δεκαετία του ‘80. Η απομόνωση αυτή είχε ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι να κρατήσουν αλώβητες τις παραδόσεις τους και να αναπτύξουν τη δική τους ταυτότητα, δύναμη και οντότητα τα οποία με περηφάνια κρατούν ως σήμερα.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΟΥ
Πρωταγωνίστρια σε όλα αυτά είναι η γυναίκα της Ολύμπου. Αυτές οι ξακουστές γυναίκες κρατούσαν σπίτια, δούλευαν στα χωράφια και μεγάλωναν μόνες τους παιδιά αφού οι άντρες τους ξενιτεύονταν για να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο για την οικογένειά τους. Η δύναμή τους είναι χαραγμένη στο DNA τους. Το νιώθεις όταν σε καλωσορίζουν και σου σφίγγουν το χέρι, το βλέπεις στη ματιά τους όταν σε παρατηρούν και στον στόμφο της φωνής τους όταν σου μιλάνε. Καθαρές και δυνατές φωνές με ρυθμικότητα και φυσικά με την χαρακτηριστική δωρική τοπολαλιά τους. Ο λόγος που έφτασα ως εκεί ήταν λοιπόν αυτές οι γυναίκες που μέχρι και σήμερα φοράνε καθημερινά την παραδοσιακή στολή τους, τις δερμάτινες μπότες για να περπατούν στις σκληροτράχηλες πλαγιές, τις μακριές ποδιές με τα έντονα χρώματα και τα μαντήλια στο κεφάλι διακοσμημένα με λουλούδια. Ήθελα να τις γνωρίσω, να μιλήσω μαζί τους και να γνωρίσω την μοναδικότητά τους.
Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ
Φωτογράφοι που συνεργάζονται με διεθνή έντυπα έχουν απαθανατίσει πολλές φορές τις ομορφιές αυτού του χωριού. Αποπνέει δέος όταν το αντικρίζεις να κρέμεται κυριολεκτικά από το όρος του Προφήτη Ηλία. Ο οικισμός είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός και τα απαλόχρωμα σπίτια του, το ένα δίπλα στο άλλο σε κάνουν να αισθάνεσαι ασφάλεια.
Η Όλυμπος σχεδόν πάντα καλύπτεται από σύννεφα και έχει δύο όψεις. Είναι χτισμένη στην ανατολική και τη δυτική πλευρά του όρους. Η ανατολική πλευρά είναι πιο συμπαγής με θέα τα λαγκάδια και τους λόφους ενώ η δυτική κρέμεται στο κατακόρυφο βουνό με συναρπαστική θέα στο Αιγαίο πέλαγος. Την ώρα του ηλιοβασιλέματος βάφεται με χρυσαφιά χρώματα που ντύνουν τη ψυχή σου με πληρότητα, γαλήνη και ευγνωμοσύνη. Είναι τόση η μαγεία που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το γνωστό ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης. Μόνο που εδώ το απολαμβάνεις μέσα στην ηρεμία και σχεδόν μόνος σου χωρίς πολυκοσμία και φασαρία.
Περπάτησα στα στενά δαιδαλώδη σοκάκια και ένιωσα το παρελθόν του πυκνοκατοικημένου τότε χωριού. Κάποτε είχε πάνω από 3.000 κατοίκους και τώρα λιγότερους από 500. Είχε 80 αλευρόμυλους και τώρα εργάζεται μόνο ένας. Οι υπόλοιποι στέκουν μισογκρεμισμένοι στις ευάερες πλαγιές απλά για να μαρτυρούν μια εύρωστη και αυτάρκη κάποτε κοινότητα. Είδα πολλά μισογκρεμισμένα σπίτια με σκαλιστά χρωματιστά μπαλκόνια και τα φαντάστηκα γεμάτα ζωή, με παιδιά να παίζουν ανέμελα και να γεμίζουν χαρά τα στενά δρομάκια. Πέρασα από κάποια σπίτια και τα ζήλεψα για την ομορφιά και την νοικοκυροσύνη τους. Μπήκα στο πανέμορφο σπίτι της κυρίας Πόπης και ένιωσα την ζεστή φιλοξενία της Ολύμπου. Μου έδειξε τον σοφά, το ξύλινο παραδοσιακό κρεβάτι του χωριού, στολισμένο με δεκάδες κεντήματα με τόσο έντονα χρώματα που σου ανοίγουν την ψυχή. Γύρω γύρω τον σοφά στολίζουν πιάτα ζωγραφιστά τοποθετημένα πάνω σε ξύλινα γείσα. Το κρεββάτι αυτό ουσιαστικά είναι ένα σκαλιστό, ξύλινο, υπερυψωμένο έπιπλο με δύο επίπεδα που απλώνεται σε όλο το πλάτος του δωματίου. Ανεβαίνουν από τα ξύλινα σκαλιά και κοιμούνται όλοι σε αυτό, το ανδρόγυνο στο ελαφρώς πιο πάνω επίπεδο και τα παιδιά ένα σκαλάκι πιο δίπλα. Ήταν κάτι που ομολογώ δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου και με ξένισε. Το παραδοσιακό σπίτι της Ολύμπου είναι ένα και μόνο δωμάτιο και σε αυτό γίνονται οι συναθροίσεις της οικογένειας.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.
Η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, το Πλατύ όπου γίνεται το μεγάλο πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο. Είναι κτίσμα του 16ου αιώνα και το ολόχρυσο εικονοστάσι φανερώνει την μεγαλοπρέπεια του ναού. Οι αγιογραφίες στους τοίχους δυστυχώς είναι σχεδόν καταστρεμμένες και εγκαταλελειμμένες από τους αρμόδιους φορείς. Πέρασα, άναψα το κερί μου την ώρα που ο ιερέας μόνος του έκανε το απόδειπνο. Ήταν ιδιαίτερα κατανυχτικά.
ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ «ΠΑΡΘΕΝΩΝ».
Δίπλα από την εκκλησία της Κοιμήσεως είναι το καφενείο του χωριού. Κάθισα απόλαυσα τον φρέσκο χυμό μου, έφαγα ένα παραδοσιακό μπακλαβά και χάζευα την περαντζάδα των επισκεπτών που κατακλύζει την Όλυμπο τα τελευταία χρόνια. Εκεί μαζεύεται όλο το χωριό για το ψιλολόι και για τον καφέ του. Από τον πάνω όροφο του καφενείου η θέα της πλατείας είναι πανοραμική και όμορφη. Το καφενείο είναι της οικογένειας του Νίκου Φιλιππάκη που παίζει και λύρα. Δεν άργησε να την πιάσει στα χέρια του για να παίξει έναν παραδοσιακό σκοπό. Τα σοκάκια γέμισαν μουσική και τα πρόσωπα όλων μας έλαμψαν.
ΤΟ ΩΡΑΙΟΤΕΡΟ ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΗΝ ΤΑΒΕΡΝΑ «ΟΛΥΜΠΟΣ».
Μετά από τόσες ώρες περιδιάβασης το μόνο πράγμα που θες είναι ένα καλό παραδοσιακό φαγητό. Έτσι μόνο ολοκληρώνεται κύκλος της ολικής εμπειρίας. Οι γεύσεις ενός τόπου είναι βασικό στοιχείο της τελικής εντύπωσης. Και αυτό το βίωσα στην ταβέρνα της Μαρίνας Λεντάκη « Όλυμπος» που βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του χωριού από τον χώρο στάθμευσης προς την πλατεία. Αδύνατον να το χάσεις αφού οι μυρωδιές από τα μπαχαρικά του μουσακά της σου σπάνε τα ρουθούνια. Το πεντακάθαρο μαγειριό είναι ορατό από τον δρόμο και από το ανοικτό παράθυρο συχνά βλέπεις την Άννα, την πανέμορφη κόρη της Μαρίνας, να κόβει μακαρούνες, το παραδοσιακό ζυμαρικό της Ολύμπου. Το μπαλκόνι του μαγειρείου έχει θέα τα βουνά στην Ανατολή. Ήθελα να απολαύσω τις συνταγές του τόπου και μου ετοίμασαν ένα πιάτο με πολλά και διάφορα. Υπέροχες γεύσεις μιας και η Μαρίνα ήταν από μικρή σ’ αυτή την κουζίνα μαζί με την μαμά της που της έμαθε όλα τα μυστικά της κουζίνας της Ολύμπου. Κολοκυθοανθοί γεμιστοί με ρύζι, μακαρούνες με τσιγαρισμένο κρεμμύδι και ντόπιο τυρί, γεμιστό αρνί, αυγά με αγκινάρες, μουσακάς, γεμιστά, όλα ένα κι ένα.
ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΗ
Ένας ιδιαίτερος λαϊκός καλλιτέχνης γεννήθηκε στην Όλυμπο. Έχει καλλωπίσει με την τέχνη του πολλά μπαλκόνια σπιτιών στο χωριό με ρητά από την αρχαία Ελλάδα. Τα περισσότερα έργα του είναι βγαλμένα μέσα από την ζωή και την παράδοση της Ολύμπου, την ιστορία της Ελλαδας καθώς και από την ορθοδοξία. Το μουσείο στεγάζεται στο σπίτι του και αξίζει να το επισκεφθείτε. Έχει χαρακτηριστεί από κάποιους ως ο «Θεόφιλος» του Νοτίου Αιγαίου. Ο γιος του, ο Γιάννης Χατζηβασίλης, επίσης καλλιτέχνης, με υποδέχθηκε και μου έδειξε μερικά από τα έργα του πατέρα του και μου είπε με ξεχωριστές ιστορίες γι αυτά.
Ο Γιάννης συνεχίζει στα χνάρια του πατέρα του και με τα δικά του έργα θέλει να θίξει θέματα που αφορούν τον τόπο του. Σημαντικό έργο του δεσπόζει στην είσοδο του χωριού στον χώρο στάθμευσης. Αδύνατον να μην το προσέξει κανείς. «Οι τρεις κολόνες της Ολύμπου». Δυο αρχαιοπρεπείς κίονες μισογκρεμισμένοι, η Σάρος και η Βρυκούς (τα μέρη από τα οποία προήλθαν οι Ολύμπιοι και που τώρα έχουν εγκαταληφθεί) και η γυναίκα της Ολύμπου ντυμένη με το «καβάι» της, βλέπει το χωριό της και διαισθάνεται ότι το ίδιο θα συμβεί και εκεί. Η Όλυμπος χρόνο με τον χρόνο μένει αβοήθητη και ο πληθυσμός της συρρικνώνεται. Φοβάται την εγκατάλειψη. Κουβαλάει ένα παιδί στην πλάτη, μέσα στο παραδοσιακό μαντήλι της. Αυτό το παιδί είναι το μέλλον του χωριού που προσπαθεί να διαφυλάξει. Είναι η παράδοση που δεν πρέπει να χαθεί. Είναι ο τόπος που πρέπει να ξαναζωντανέψει και να γεμίσει και πάλι ζωή.
«Οι τρεις κολόνες της Ολύμπου» Το έργο του Γιάννη Χατζηβασίλη στην είσοδο του χωριού. Σύρος, Βρυκούς και γυναίκα της Ολύμπου.
Δύο μέρες έμεινα στην Όλυμπο και δεν ήταν αρκετές για να ζήσω όλα όσα ήθελα. Να πάω με βάρκα στο νησί Σαρία από το Διαφάνι, το επίνειο της Ολύμπου, να κάνω την πεζοπορική διαδρομή στη Βρουκούντα και να επισκεφτώ την εκκλησία του Άη Γιάννη που είναι κτισμένο σε ένα σπήλαιο. Κάθε χρόνο στις 28 και 29 Αυγούστου εκεί γίνεται ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια της νησιωτικής Ελλάδας. Ξεκινάνε όλοι από το χωριό με τα πόδια και μετά την λειτουργία ξεκινάνε το γλέντι ντυμένοι με τις παραδοσιακές στολές τους, τα άγαμα κορίτσια το σακοφούστανο και οι παντρεμένες το καβάι. Είναι μια εμπειρία που θα ήθελα πολύ να τη ζήσω. Υποσχέθηκα στους υπέροχους ανθρώπους που γνώρισα εκεί ότι θα επιστρέψω ειδικά γι αυτό.
ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΒΑΓΓΕΛΙΑ
Η Βαγγελία είναι από την Όλυμπο και κατοικεί στο Διαφάνι, το λιμάνι του χωριού. Κάνει μια πολύ ιδιαίτερη ξενάγηση, όχι στα τουριστικά σημεία αλλά στα περιφερειακά. Μας μίλησε με αγάπη για τον τόπο της και τα έθιμά του. Μας έδειξε μερικά από τα ωραιότερα σπίτια και τον τρόπο που κτίζονταν. Κάνει πολλές πεζοπορικές διαδρομές στην παρθένα φύση της περιοχής, τις οποίες μπορείτε να δείτε εδώ.
